Rak piersi – Profilaktyka

Autorzy: Dr n.med. Joanna Niepsuj-Biniaś, Dr n.med. Tomasz Olejniczak

 

Drogie Panie… mija już powoli październik, który od wielu lat jest uznawany za miesiąc świadomości raka piersi. Czy wszystkie pilnujecie badań piersi? Profilaktyczne comiesięczne samobadanie, ultrasonografia raz w roku w każdym wieku czy po 40 roku życia mammografia lub rezonans magnetyczny minimum co 2 lata? Czy wszystkie macie aktualne wyniki badań?

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet, dotyczy co czwartego rozpoznanego (25%) raka, w porównaniu z co dwudziestym (5%) rakiem jajnika.. Jest najczęstszą przyczyna zgonów u kobiet (15 %). Statystyki są przerażające..

Rak piersi początkowo przebiega bezobjawowo, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej wagi i ograniczenie ilości spożywanego alkoholu, niepalenie tytoniu – znacząco obniżają ryzyko zachorowania na raka piersi.

Tylko około 5-10% przypadków raka piersi jest uwarunkowanych genetycznie, co wiąże się z występującymi w rodzinie mutacjami najczęściej BRCA1 i BRCA2. Reszta to nowotwory złośliwe, które mogą się pojawić u każdej z Was.

Wykonanie testów BRCA należy rozważyć u kobiet, których bliscy krewni (obu płci) chorowali na raka piersi i/lub krewne chorują na nowotwory złośliwe jajnika. Jest to szczególnie istotne, jeżeli nowotwór wystąpił w stosunkowo wczesnym wieku (poniżej 50 lat).

Kobiety u których wykryto mutacje w genie BRCA1 są obciążone ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi wynoszącym ponad 80% oraz 40% ryzykiem wystąpienia nowotworu jajnika do 70 roku życia.

Natomiast mutacje w genie BRCA2 zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi do 56% i na raka jajnika do 27%.

Mutacje w genach BRCA1 i/lub BRCA2 można zidentyfikować wykonując badanie genetyczne z krwi lub wymazu z policzka .

Samobadanie piersi jest najpowszechniejszym, ale jednak niełatwym elementem w procesie wczesnego wykrywania raka piersi. Ważne jest już samo oglądania piersi a następnie badanie palpacyjne. Należy wykonywać je systematycznie, najlepiej po miesiączce, zarówno stojąco, jak i w pozycji leżącej, koliście i promieniście od brodawki oraz góra-dół.

USG piersi jest metodą obrazową z użyciem ultradźwięków, które służy nie tylko w celach diagnostycznych, ale także profilaktycznych, dlatego można wykonywać je bez wyraźnych wskazań. Przeprowadzane jest ono często w celu wspomagania i uzupełnienia badania mammograficznego, skutecznie wykrywa łagodne oraz złośliwe zmiany w piersi. Zalecane jest kobietom między 20 a 40 rokiem życia, jak również pacjentkom powyżej 40 roku życia, z tego względu, że USG pomaga wykrywać zmiany, których czasem nie wykaże badanie mammograficzne. Jest to metoda nieinwazyjna, bezbolesna i całkowicie bezpieczna (można ją stosować również u kobiet w ciąży i karmiących), ma jednak swoje ograniczenia,  ponieważ niektóre nieprawidłowości można zobaczyć tylko za pomocą mammografii lub w rezonansie magnetycznym. Czasami badanie ultrasonograficzne nie może określić, czy guz jest złośliwy. W takim przypadku wymagana jest biopsja.
Profilaktycznie USG piersi należy robić raz w roku.

Mammografia to rentgenowskie badanie piersi, które jest bardzo dokładnym sposobem wykrywania raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. Pozwala rozpoznać wczesne zmiany, jak również te, które nie dają się wyczuć podczas badania palpacyjnego, wielkości 2-3 mm lub których nie widać w usg.  Ucisk stosowany w czasie mammografii nie uszkadza piersi mimo, że niekomfortowy, to konieczny w celu uzyskania zdjęć wysokiej jakości, a ponadto pozwala na obniżenie dawki promieniowania rentgenowskiego. Mammografia pozwala wcześnie wykrywać 90-95 % zmian nowotworowych. Warto zaznaczyć, że wykorzystywana w trakcie badania dawka promieniowania jest minimalna (zbliżona jest do promieniowania występującego w samolocie, bądź emitowanego w trakcie zwykłego prześwietlenia zęba), przez co badanie pozostaje całkowicie bezpieczne dla kobiety.

Mammografię profilaktyczna należy wykonywać minimum co  2 lata.

Badanie piersi z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego jest bardzo bezpieczne  i wykonywane obecnie coraz częściej jako diagnostyczne lub przesiewowe pozwalające na wczesne wykrycie nowotworu piersi. Czułość badania rezonansu w przypadku raka inwazyjnego piersi to około 97%, a po podaniu kontrastu w trakcie badania aż 99%. Podanie środka kontrastującego uwidacznia bowiem unaczynienie zmian nowotworowych piersi.

Doświadczony radiolog jest w stanie przy jej użyciu zdiagnozować zmiany w piersiach mające zaledwie1-2 mm, a więc praktycznie niewykrywalne w innych badaniach. Co więcej, w przeciwieństwie do zwykłej mammografii nie wykorzystuje się tu promieniowania rentgenowskiego, gdyż zostają użyte obojętne dla zdrowia fale radiowe i pole magnetyczne. Badanie jest więc na tyle bezpieczne, że można go powtarzać z dowolną częstotliwością, i to nawet u kobiet w ciąży jednak na wszelki wypadek unika się przeprowadzania rezonansu w pierwszym jej trymestrze.  NMR z kontrastem wykonuje się w sytuacjach gdy jest wątpliwy opis mammografii, u kobiet z implantami piersi, dużym dyskomfortem podczas badania mammograficznego, z małym biustem, po mastektomii, czy u osób z grypy zwiększonego ryzyka raka piersi.