Hormonalna kształtka wewnątrzmaciczna

Autorzy: Dr n.med. Joanna Niepsuj-Biniaś, Dr n.med. Tomasz Olejniczak

 

Jest to jedna z najskuteczniejszych i najbezpieczniejszych form antykoncepcji. Wg danych, wskaźnik ciąż przy stosowaniu tej metody wynosi 0,5/1000 pacjentek (dla porównania: dla prezerwatywy ten wskaźnik wynosi 5-12 przypadków ciąż).

W ginekologii stosujemy dwa rodzaje kształtek wewnątrzmacicznych (inaczej wkładek, dawniej również „spiral”- choć jest to już pojęcie nieaktualne):

• Hormonalne  (na 6 lat, na 5 lat, na 3 lata)
• Niehormonalne (na 5-10 lat)

Ta druga grupa jest niezwykle rzadko stosowana z uwagi na dostępne znacznie skuteczniejsze i bardziej komfortowe formy antykoncepcji. Dlatego swoją uwagę skupimy na kształtkach hormonalnych.

To małe, około 3 cm struktury w kształcie litery „T” (dlatego pojęcie spirali jest tu mocno nieadekwatne), które za pomocą specjalnego systemu zakłada się do jamy macicy. Kształtka uwalnia tam hormony gestagenowe ( Lewonorgestrel) w sposób ciągły. Zapewnia to skuteczny sposób zapobiegania ciąży poprzez kilka mechanizmów: zagęszczenie śluzu szyjkowego- staje się on nieprzenikliwy dla plemników; zmniejszenie żywotności i ruchliwości plemników w razie ich przedostania się do macicy/jajowodów oraz stymulację produkcji substancji hamującej wiązanie komórki jajowej z plemnikiem.

Bardzo ważnym działaniem hormonu zawartego w kształtce jest również hamowanie wzrostu błony śluzowej macicy- czyli endometrium. To dlatego kształtki hormonalne mają bardzo istotne zastosowanie czysto lecznicze w sytuacji obfitych krwawień miesiączkowych, przerostu błony śluzowej macicy, endometriozie.

Kiedy założyć? Jak podejmiesz decyzję 😊 Najlepiej w trakcie miesiączki – kanał szyjki macicy jest wtedy „luźniejszy”, a endometrium złuszczone. Po porodzie: najwcześniej 6 tygodni po. Dotyczy to również porodów zabiegowych. Po urodzeniu dziecka? No właśnie nie. To pierwszy mit dotyczący kształtek: „ po kształtce nie będę mogła zajść w ciążę – to antykoncepcja dla kobiet po porodzie”. Dostępne są kształtki również dla nieródek. Stosowane są na okres 3 lub 5 lat, mają nieco mniejsze rozmiary. Ciąża po stosowaniu każdego rodzaju kształtki wewnątrzmacicznej jest możliwa już w kolejnym cyklu po usunięciu systemu, co wynika z ich mechanizmu działania – odmiennego od kształtek niehormonalnych.

Co się dzieje podczas zakładania? Kształtkę może założyć tylko lekarz, odbywa się to w trybie ambulatoryjnym podczas wizyty w gabinecie ginekologicznym. W wyjątkowych sytuacjach kształtkę zakładamy w znieczuleniu – w warunkach szpitalnych. Dzieje się tak np. u pacjentek po kilku cięciach cesarskich i przy tyłozgiętej macicy, kiedy istnieje ryzyko uszkodzenia ściany macicy w bliźnie po cesarskim cięciu. Znieczulenia będą wymagały również pacjentki o bardzo niskim progu bólu.

Samo założenie systemu domacicznego (czyli kształtki) to kilka minut, w większości odbierane przez pacjentki jako mało traumatyczne (lub mniej niż pierwotnie zakładały 😉). Wyjęcie systemu jest jeszcze szybsze i zajmuje bardzo krótką chwilę.

Tuż po założeniu możesz odczuwać lekkie skurcze macicy i dyskomfort „jak na miesiączkę”. Część pacjentek podaje również odczucie „ciała obcego” przez pierwsze dni.

Jakie są plusy kształtki: skuteczność, bezpieczeństwo, komfort psychiczny, znaczne ograniczenie dolegliwośći bólowych związanych z miesiączką, bólu w przypadku endometriozy, bardzo skąpe lub nawet brak miesiączek.

Co może stanowić dyskomfort? Poczucie ciała obcego zaraz po założeniu, nieregularne plamienia, które mogą się utrzymywać najdłużej do 6 miesięcy po założeniu systemu, czynnościowe torbiele w jajnikach, zazwyczaj bardzo małe i nie wymagające żadnego leczenia. Część pacjentek zgłasza tkliwość piersi zaraz po założeniu oraz odczucie „nabierania wody” w organizmie, które stabilizuje się najpóźniej do miesiąca po założeniu wkładki. Wadą tej formy antykoncepcji jest też cena: jednorazowo jest to zazwyczaj koszt ponad 1000 zł. Choć w przeliczeniu na ilość lat ochrony antykoncepcyjnej całkowity koszt jest niższy niż w przypadku tabletek – dla niektórych pacjentek może być to problematyczna kwestia.

Ogromną zaletą systemu domacicznego jest bezpieczeństwo w kontekście powikłań zakrzepowo-zatorowych w porównaniu z antykoncepcją dwuskładnikową.

Przeciwwskazaniem do wyboru tej formy antykoncepcji są:

• Ciąża
• Ostre i przewlekłe choroby wątroby
• Zaburzenia zakrzepowo zatorowe (obecnie rozpoznana lub przebyta zakrzepica żył głębokich)
• Nowotwory hormonozależne
• Porfiria
• Stany zapalne żeńskich narządów płciowych

Z rzeczy praktycznych:

• Kształtki hormonalne nie zawierają elementów metalowych – można wykonywać badania obrazowe mimo ich obecności, można spokojnie przechodzić przez bramkę na lotnisku 😊
• Nie powodują dyskomfortu podczas współżycia
• Nie stanowią przeciwwskazania do uprawiania jakichkolwiek dyscyplin sportowych
• Pacjentki bardzo często pytają o możliwość stosowania tamponów przy założonej kształtce: po pierwsze konieczność ich stosowania prawdopodobnie będzie bardzo ograniczona – krwawień przecież może nie być wcale. Producenci kształtek nie zalecają. Z doświadczeń autorów poniższego wpisu wynika, że nigdy nie zdarzyło się, aby jakiejś pacjentce wypadła kształtka przez tampon.
• Kształtka nie powoduje wzrostu wagi ciała