autor: Dr n. med. Katarzyna Olejniczak

Alergia na orzechy

Orzechy z nazwy kojarzą się z orzechami laskowymi, włoskimi, migdałami, daktylami, kokosem, makadamia, nerkowcami, pecan, pistacjami. Są to orzechy drzew.

Orzech włoski (Juglans regia L.)

Orzeszki arachidowe (ziemne) tylko z wyglądu i nazwy goszczą się w tej grupie, właściwie należą do rodziny roślin strączkowych. Wszystkie orzechy należą z dużej rodziny nasion, a białka (w tym te uczulające), w które te rośliny obfitują mogą się w poszczególnych gatunkach powtarzać. Pod względem funkcji i budowy są to białka magazynujące (2s-albuminy, leguminy, wiciliny), białka transportujące lipidy, oleozyny. Botanicznie są do siebie podobne.

W razie rozwoju pierwotnego uczulenia na orzechy i wystąpienia objawów (ze strony skóry: rumień wokół ust, pokrzywka, świąd podniebienia, ból brzucha, chrypka, kaszel i mocno nasilonych w postaci anafilaksji-z utratą przytomności włącznie) na jeden bądź kilka orzechów konieczna jest głębsza analiza, tj. udowodnienie alergii na podejrzewany orzech, ustalenie, które z nich są do siebie podobne i mogą wywołać alergię krzyżową (pokarm-pokarm). Poszerzenie wiedzy, wykonanie badań jest konieczne do podjęcia decyzji co powinno być bezwzględnie usunięte z diety.

Przykładem mogą być nerkowce, praktycznie dostępne w większości sklepów, ze względu na swój smak chętnie po nie sięgają nie tylko dorośli, ale też dzieci. Alergia na te orzechy może przebiegać w postaci anafilaksji, nawet u osób, które wcześniej nie spożywały nerkowców.

Nanercz zachodni (Anacardium occidentale L.), zwany też nerkowcem zachodnim

Przyczyną alergii może być pierwotne uczulenie na pokarm, alergia krzyżowa między pokarmami, ale też może być konsekwencją uczulenia krzyżowego z botanicznie powiązanymi roślinami, gdzie pierwotnie reakcję wywołuje kontakt z pyłkami, w tym wypadku drzew, a wtórnie pojawiają się objawy po spożyciu owoców, tu-orzechów, ale też surowych warzyw, przypraw. W ciągu kolejnych lat pojawiają się objawy świądu podniebienia, języka, obrzęk warg, a czasami też dyskomfort w nadbrzuszu. Objawy alergii krzyżowej (w tej sytuacji pyłek-pokarm) częściej dotyczą dorosłych i mogą być pomocne w podjęciu decyzji o odczulaniu na pyłek drzew.

Orzeszki arachidowe (ziemne), należące do roślin strączkowych podobnie jak soja, są częstą przyczyną anafilaksji. W Europie przygotowane są do spożycia w formie pieczonej, z łupiną lub bez. Taki rodzaj obróbki cieplnej powoduje, wg badaczy tematu, zmianę konformacji białek i może zwiększyć alergogenność znajdujących się w tym białku komponentów alergenowych jak Ara h1 i Ara h2. Co ciekawe - gotowanie prawdopodobnie zmniejsza ich moc uczulającą, a w takiej formie podawane są w krajach azjatyckich i afrykańskich. Białka orzeszków ziemnych mogą uczulać krzyżowo w grupie roślin strączkowych, ale też orzechów drzew, może też wynikać z pierwotnego uczulenia na pyłek tych roślin. U 10% osób uczulonych na pyłek brzozy może powstać uczulenie na orzeszki ziemne. Tak też tłumaczą wysoki odsetek uczulonych dzieci w Niemczech tj. około 11% na orzeszki arachidowe na podstawie oznaczeń swoistych IgE (w testach skórnych lub oznaczeń we krwi sIgE).

Orzacha podziemna, orzech ziemny, orzech arachidowy, fistaszki (Arachis hypogaea L.)

Oczywiście, część uczulenia wynika z udziału alergii krzyżowych, ale też zaobserwowano ( w dużym badaniu wykonanym w Europie), że im młodsze dziecko tym uczulenie jest związane z pierwotnym uczulenie na orzeszki (białka magazynowe, swoiste dla konkretnego gatunku orzechów).

W trudnych, niejednoznacznych sytuacjach pomocne mogą być badania molekularne (diagnostyka komponentowa) - oznaczenie konkretnych komponentów może pomóc w odróżnieniu uczulenia pierwotnego od wtórnego.

Orzech laskowy

Stwierdzenie alergii na orzechy to powiązanie dwóch faktów: typowych objawów uczulenia po spożyciu orzecha (najprostsza sytuacja - jeśli orzech był spożyty jako jedyny pokarm w danej chwili) i potwierdzenie obecności swoistych IgE na orzechy oznaczonych we krwi lub na podstawie dodatnich testów punktowych (wykonanych na skórze przedramienia). Jeśli objawy, spożyty pokarm, wyniki testów nie są pewne -istnieje możliwość przeprowadzenia próby prowokacyjnej, ale jest to badanie wykonywane dość rzadko i zawsze w warunkach szpitalnych ze względu na możliwość wywołania anafilaksji (zwłaszcza jeśli to ona była objawem uczulenia). Nie ma uzasadnienia wykonywanie szerokich badań w kierunku uczulenia na różne pokarmy (nie tylko orzechy).

Pomocnym badaniem jest wspomniana wyżej diagnostyka komponentowa, dzięki której oznaczenie konkretnych białek może pomóc w szacowaniu ryzyka ciężkiej reakcji, prawdopodobieństwa reakcji krzyżowej lub uczulenia nieistotnego klinicznie.

Alergia na orzechy jest chorobą, która pozostaje z pacjentem przez całe życie, jest tym rodzajem alergii, która z wiekiem nie ustępuje lub ustępuje w niewielkim stopniu. Dlatego tak ważne jest ustalenie, które orzechy należy wyeliminować w diety, a które są nieakceptowane np.: sezonowo, w czasie pylenia konkretnych roślin.

Piśmiennictwo:

1. Stiefel G, Anagnostu K., Boyle R et al, BSACI guideline for the diagnosis and management of peanut and tree nut allergy. Clin Exp Allergy, 2017, 47, 719-739

2. Kuźmiński A, Przybyszewski M, Przybyszewska J at al., Tree nut allergy. Adv Dermatol Allergol 2021, 4, 544-549

3. Ballmer-Weber BK, Lidhol J et al, IgE recognition patterns in peanut allergy are age dependent: perspectives of the Europrevall study. Allergy 2015,70, 392-407